14 Mayıs seçimlerini takip etmek için Türkiye’de bulunan memleketler arası gözlemciler, seçim sürecinde adaylar ve partiler ortasında adil bir kampanya ortamı ve eşitlik olmamasına karşın rekabetin bulunduğunu belirterek, ikinci cins seçimler için de müşahede faaliyetlerini sürdüreceklerini belirttiler.
AGİT Demokratik Kurumlar ve İnsan Hakları Ofisi (DKİHB), AGİT Parlamenter Asamblesi (AGİT PA) ve Avrupa Kurulu Parlamenter Meclisi’nin (PACE) ortak müşahede misyonu üyeleri seçimin birinci tipinin akabinde müşahede faaliyetlerine ait Ankara’da bir basın toplantısı düzenledi.
Türkiye’deki seçimlere yönelik memleketler arası seçim müşahedesi, DKİHB tarafından görevlendirilen 264 uzman, AGİT PA’dan 98, AKPM’den ise 39 olmak üzere 40 ülkeden toplam 401 gözlemci ile yürütüldü.
Heyete nazaran Türkiye’deki “mevcut yasal çerçeve demokratik bir biçimde seçimlerin yürütülmesi için tam manasıyla yasal bir taban sağlamazken”, seçimler âlâ yönetilmiş ve seçmenlere siyasi alternatifler ortasında gerçek bir seçim yapma imkânı verdi.
Öte yandan heyet üyelerinin seçime dair birinci değerlendirmelerinde şu tenkitler de yer aldı:
“Mevcut cumhurbaşkanı ve iktidar partileri haksız bir avantajdan yarar sağlamıştır. Temel toplanma, örgütlenme ve söz özgürlüklerine yönelik devam eden kısıtlamalar, birtakım muhalif siyasetçi ve partiler ile sivil toplum ve medyanın seçim sürecine iştirakini engellemiştir.”
DW Türkçe’den Gülsen Solaker’in haberine nazaran AGİT gözlem heyetinin başkanı Michael Georg Link, bu seçimlerin rekabetçi olduğu kadar kısıtlayıcı da olduğuna dikkat çekerek, “Çok sayıda muhalif siyasetçinin tutuklu olması, kimi siyasi kümelerin hatalı atfedilmesi tam manasıyla siyasi çoğulculuğun sağlanmasına mahzur olmuş ve bireyleri seçimlerde aday olma haklarından alıkoymuştur” dedi.
Link, “Seçim süreçlerine siyasi müdahalelerin yapılması Türkiye’nin milletlerarası taahhütleri ile örtüşmemektedir” tespitinde bulunurken, seçime iştirakin yüksek olmasının halkın demokratik pahalara bağlılığını gösterdiğini de söz etti. Cumhur İttifakı’nın “adil olmayan bir kampanya” sürdürdüğünü belirten Link, bu süreçte medyanın adayları ve partileri eşit biçimde kamuoyuna yansıtmadığını, sivil toplum kuruluşlarına yapılan kısıtlamaların da sürece ziyan verici oluğunu kaydetti.
‘KAMPANYALAR KUTUPLAŞTIRICIYDI, SEÇİM ADİL DEĞİLDİ’
Kampanyaların çoğunlukla iktidar tarafından “kutuplaştırıcı bir formda yürütüldüğünü” söyleyen müşahede heyetinden AKPM Heyet Başkanı Frank Schwabe, seçime yüksek iştirakin ise Türkiye’deki demokrasinin inanılmaz derecede dirençli olduğunu kanıtladığını belirtti.
Schwabe, “Ancak Türkiye demokratik bir seçimin temel unsurlarını yerine getirmiyor” diyerek, kelamlarını şöyle sürdürdü:
“Türkiye, AİHM kararlarına karşın kilit birtakım isimler hala cezaevlerinde. Medya özgürlüğü önemli halde kısıtlanıyor ve oto sansür ortamı hâkim. Türkiye adil bir seçim kampanyası için gerekli şartlardan çok uzakta.”
Muhalefetteki ikinci büyük parti olan HDP’yi kapatmaya yönelik devam eden davalar dahil olmak üzere bir dizi isimli süreçle muhalif partilere ve siyasilere baskı uygulandığını belirten heyet üyeleri, tıpkı vakitte bayan temsili açısından da bu seçimlerde partilerin âlâ bir imtihan vermediğini kaydetti.
‘DEPREMZEDELERİN BİRDEN FAZLA OY KULLANMADI’
Gözlem heyetinin vurguladığı bir öteki konu Maraş sarsıntılarından etkilenen seçmenlerin durumu oldu.
Yetkililerin zelzelede meskenlerini kaybeden ve etkilenenlerin seçimlere katılabilmesi için aldığı önlemlerin “sınırlı” olduğuna işaret eden müşahede heyeti, devletin aldığı bu hudutlu önlemlerin yanı sıra siyasi partilerin ya da istekli kuruluşların eforlarına karşın depremzede seçmenlerin büyük bir kısmının oy kullanmadığını belirtti.
AGİT PA Heyet Başkanı Farah Karimi, “Yüz binlerce insan sarsıntılardan etkilenenler ve bilhassa öğrenciler, ay verme haklarını kullanabilmek için ek birçok zahmete girmek durumunda kalmışlardır” diye konuştu.
Karimi, ayrıyeten tabir ve basın özgürlüğü genel olarak teminat altında olsa da bir dizi kanunun bu özgürlüğe sınırlama getirdiğine dikkat çekerek, “Devlete ilişkin resmi yayın kuruluşunun anayasaya nazaran tarafsız kalma yükümlülüğü bulunsa da bu ve öteki pek çok ulusal TV istasyonları açık bir formda iktidar partilerini ve onların gösterdiği adayı kayırmıştır” sözlerini kullandı.
DKİHB seçim müşahede heyetine başkanlık eden Büyükelçi Jan Petersen ise seçime yüksek iştirakin halkın demokratik ruhunun yeterli bir örneği olduğunu belirtirken, tenkitlerini ise şöyle sıraladı:
“Seçim yönetiminin çalışmalarının şeffaflıktan mahrum olduğunu, kamu medyasının ezici bir taraflılık sergilediğini ve tabir özgürlüğüne sınırlamalar getirildiğini de üzülerek belirtmek isterim.”
‘KADIN TEMSİLİYETİ AZ’
Gözlemcilerin ön raporunda siyasette bayanların temsilinin hudutlu oluşuna da değinildi.
Milletvekili adaylarının yalnızca dörtte birinin bayan olduğunu belirten gözlemci heyeti, cumhurbaşkanı adayları ortasında ise hiç bayan bulunmadığını hatırlattı.
“Seçim kampanyalarında bayanların görünürlüğü kısıtlı kalmış ve sadece birkaç siyasi parti kampanyalarında bayanların eşitliği ve toplumsal cinsiyete dayalı şiddetle gayret bahisli bildirilere ver vermiştir” denilen raporda, kimi bayan siyasetçilerin kampanyaları sırasında cinsiyete dayalı tacize uğradığını rapor etmesinin ise telaş verici olduğu kaydedildi.
Uluslararası gözlemciler ana raporlarını seçimin ikinci çeşidini da takip ettikten sonra ülkelerine dönmelerinin akabinde yayımlayacaklar. Bu kapsamda DKİHB raporunu seçim sürecinin tamamlanmasından yaklaşık 8 hafta sonra mümkün iyileştirmeleri de içeren biçimde yayımlayacak. AGİT PA raporunu bir sonraki toplantısında sunacak. AKPM ise raporunu Haziran 2023’te Strasburg’daki orta oturumunda sunacak. (HABER MERKEZİ)